Нэг
Ертөнц өөрөө агуу их туурвигч бөгөөд хамгийн том туурвил нь бол хүмүүн бидэн билээ. Хүмүүн бидэн өөр өөр газар орноо мэндэлж, өр өөр ёс суртахуунаар хүмүүжиж, өөр өөр хэлээр ярьдаг ч бидний зүрх сэтгэл, түүний үнэмлэхүйн мөн чанар нь үнэхээрийн адилхан буюу.
Уран зураач, хөгжмийн зохиолч, гэрэл зурагчин, яруу найрагч, гүн сэтгэгч хүн чухам ямархан нэгнийг нандигнан тэмүүлэн зорьж, альхан замаар бидэнтэй алхаж, юуг хэрхэн дуулна вэ? гэж бодох үнэхээр сонин бөлгөө.
Түнэр орчлонгийн хүн бүхэн төөрөг заяаны барилдлагатай
Түм буман урьдын явдал мэлмийн чанадад хадгалаастай…
Орчлон ертөнц энгүй уудам ч гэлээ
Огт үл таних харь хүн гэж нэгээхэн ч үгүй
Оддын чуулалд ч зөгнөл төрмүй…
Ямар ер бусын сайхан бодрол ухаан вэ? Төөрөг заяаны барилдлагатай болохоор харь хүн гэж нэгээхэн ч үгүй ажгуу. Өнөөдөр бид бие бие рүүгээ муухай харж, муу үг шидэлцэж, нэгнээ үзэн ядаж энд тэндгүй үл хүндэтгэл, үл ойлголцол байхад тэрээр бидэнд бид бол дэлхийн ээжийн хүүхдүүд, ах дүү амраг садан гэдгийг маань сануулан дуулжээ. Гудамжинд зөрөөд өнгөрсөн хүү ч тэр эмээ ч тэр миний л төрөл садан гээд боддоо. Ямар сайхан санагдана гээ? Хараад инээмсэглэн мэндлээд өнгөрнө. Цаашаа алхахдаа охиноо хөтөлсөн аавтай таарна. Тэд бид бас бие бие рүүгээ инээмсэглэн халуун дулаан харцаараа ярилцана. Тиймээ энэ дэлхийн хүн болгон надтай төөрөг заяаны гүн барилдлагатай, хүж барилдсан ахан дүүс. Бүгдээрээ ингэж үнэн сэтгэлээсээ бие биенээ бодвол манай цэнхэр дэлхий хайрын далайд умбаж энхжингийн орон болох болно.
Яруу найрагч Юй Сигийн бичсэнээр “мэнэрсэн мэлмийд мэнэрсэн үйл явдал л харагдах” учраас “мэлмэрсэн харцанд амраг хайрын роман харагдах” ажээ. Түүнийхээр хайр бол: “Өнөд эс бөхөх хутгийг олсон дэнлүү Үүрд эс живэх урагшлан хөвөх хүчит дарвуул” билээ. Яруу найрагчийн мэлмийд
Бүстэй хүүхэд тэнгэр баганадсан мод болохыг мөрөөснөм
Бүсгүй хүүхэд нарлаг хаврын цэцэг болохыг хүсэмжилнэм
Тэнгэр газрын хоорондох юм эмх замбараагүй атлаа нэг л хуультай
Тэнгэрийн хаяанаа долоон өнгийн үүлсийн үзэмж дунд
Төрсөн нутгийн хуучин гудамны гэрэл илүү өнгөлөг… харагдах бөгөөд ертөнцийн хамаг юмс харилцан шүтэлцэн оршдог хууль хийгээд долоон өнгийн үүлсийн үзэмж хэдий сайхан ч гэлээ төрсөн нутгийн гудамжнаа ёлтойх гэрэл түүнд илүү өнгөлөг тусах. Юй Сигийн яруу найраг бол бүхэлдээ түүний уран сэтгэлгээний хот мандал гэхээр ер бусын увидастай бөгөөд тэнд нь урин хаврын цэцэг мэт дэлбээлж байдаг ажээ.
Хоёр.
Эрдэнэсийн арлын орон Тайваны Жан Хуа хэмээх эртний тосгонд мэндэлсэн тэрээр бага залуудаа баруун эргийн Хуа ууланд арав гаруй жил буддын гүн ухааны ном судар бясалгаж хожмоо хүмүүсийн дунд буцан ирж соёл, боловсрол урлагийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг нэртэй соёл, яруу найргийн өргөөний эзэн болсон сонин үүх түүх түүний намтарт буй.
Жаал хүү одос үхрээ эрэн гэрээсээ холдон эрэлд гарчээ. “Сэтгэлээ хариулахуй” хэмээх арван бичил бүлэгтэй туурвил нь түүний өөрийнх нь амьдралын замналыг зугаатайяа хүүрнэсэн бичил түүх шиг санагдана. Дорно дахины гүн ухаанд нэвтэрч, улмаар өөрийн уран бүтээлдээ дорнын увидасыг шингээж, улмаар түүнийгээ өнөөгийн нийгэм суртахуунд хүртээмжтэй байдлаар бичсэн нь сэтгэл хэмээх одос үхрээ хэрхэн хайж олохын сэнхрүүлэг сануулга мэт ажгуу.
Одос үхэрээ эрсэн энэ өгүүлэмж нь өөрөө их сонин. Одос бол түүний уран бүтээлийн болоод сэтгэлгээнийх нь бэлгэдэл. Өөрийн сэтгэлээ танин мэдэх гэж гэрээсээ гараад аглагт очиж улмаар түүний хайгуул явсаар эрэлийн мухарт
Дэрсэн шаахайг элэгдтэл уул усаар яваад
Дэлхий дахинд хосгүй дияаны ёсыг ухвай хэмээн тайлагдана. Билиг билгүүн хийгээд бясалгалын дээд дияанд суралцаж улмаар оготор цамцаа ярж хот ороод олны тоосонд дарагдавч нүүр дүүрэн инээмсэглэн, харь хол арш хувилгааны далд эрдэмгүй ч хатангир модыг дахин амилуулж цэцэглүүлэхийг үзэж байна. Дияаны номыг бясалган ухаарсан хүнд олны тоосонд орсон ч дотор сэтгэл цэнгэлтэй тул нүд сэтгэл инээдээр бялхаж, заавал ч тэр аршын эрдэм гэхгүйгээр халуун сэтгэлээр ч хатангишсан модыг дахин ургуулж болохтой адил хамаг амьтаны сэтгэлийг ариусган цэнгүүлж буйгаа дүрсэлсэн мэтээ.
Өнгөрсөн жил шавар дээр гарсан галууны мөрийг
Өнөө өглөө дахин үзэхэд яахин олох билээ
Бие сэтгэл хоёр үнс шиг замхардаг хорвоод
Би өдгөө галууны мөрийг хайгаад яана вэ.
Нээрээ ч нэгэнтээ өнгөрсөн бүхэн агшин хоромтойгоо замхаран арилдаг болохоор тэр цаг үеийг дахин яаж барьж чадах билээ.
Юй Сигийн “Сэтгэлээ хариулахуй” хэмээх гүн сэтгэлгээ, яруу уянгын дууллын зургадугаар бүлгийг сийрүүлбэл:
Одосоо унаад гэрээ зорихуй
Одосоо унаж, сэтгэлийн хариулгаар яваа дияанч найрагч бээр долдугаар бүлэгт одсоо орхин гэртээ орох бөгөөд саран тэнгэрийн шатаар өгсөж харагдах ажээ. Энэ үеэс улбар наран унтах нойронд гүнээ автаж, улалжин овоохойн хатавчинд орхисон ташуур нь л хэвээрээ бөлгөө. Харин дияанч найм дахь бүлэгтээ “Хүмүүн ташуур одос бүгд хоосон чанартай”-г өгүүлж “Хөхөмдөг тэнгэрийн хязгааргүйг сэтгэлдээ яахин багтаах буй” хэмээн уг гарвалдаа эргэн ирэх бөгөөд
Ариун сүмд суухад гадаах зүйлс харагдахгүй
Алаг цэцэгс дэлгэрч ус зөнгөөр урссаар л ажээ.
Эцэст дияанч бээр орчлонгийн тоосонд гараа унжуулж “Алдах ч үгүй, бас олох ч үгүй”-н ухааныг ойлгон
Сэтгэл хэмээгчийн мөн чанар эзлэгдэх бодолгүй
Сэрж түүнийг сайтар ухваас хувилгаан чанар буюу
хэмээн дуулснаас үзэхүл сэтгэл гэдгийг эзлэж түрэмгийлж үл чадах бөгөөд гагц түүний чанарыг л таних чухал буюу. Дорнын саран дор сэтгэлээ дуулж хатангир мод дахин амилан цэцэглэхийг үзжээ. Чухамхүү яруу найраг бол сэтгэлээ таних, түүний хувилгаан чанарт шилжих хийгээд хатангир модыг цэцэглүүлэхийн эрдэм буюу.
Гурав.
Юй Сигийн яруу найрагт дорнын цагаан сар хөвж үзэгдэнэ.
Судар номноос гадна нандин эрдэнэ буй
Сунгар гарын дээр гэгээн саран мэлтийнэ
Түүнд гэгээн саран бол судар ном мэт нандин эрдэнэ ажээ. Тэрбээр сар хэрхэн тэнгэрийн шатаар өгсөхийг, бас сарны туулай нь сарны элч, энэрэл хайр, ид шидээр дүүрэн мөн чанар болохыг дуулна.
Сар туулайг гэрлээрээ дамжуулан хэвлийдээ тээсэн дорнын домог нь нигүүлсэхүй бодь сэтгэл болон гэгээрсэн билиг оюуныг оллоо гэсэн санааны төсөөлөл бөгөөд сарны гэрлээр өглөг хийгээд зовлонгоос гэтлэхүйг бэлгэддэг билээ. Сарны хэвлийд олдсон туулай сүүн цагаан гэрлээр нь дамжин тэнд очоод үеийн үед биднийг тольдон харсаар байдаг ажээ. Тэгвэл хүмүүн сарыг олж чадах аваас хамгийг гийгүүлэгч гэрлээр дамжин сансар огторгуйд дураар зугаацан аялж болох бус уу. Юй Си “Сарны туулайн домог” хэмээх шүлэгтээ энэхүү шидэт домгийг дияаны бясалгалын дээд оронд тольдон харж ийнхүү шүлэглэжээ
Сэтгэлийн минь цэвэр тунгалагийг
Сэрүүн намрын сартай л зүйрлэж болох буй заа
Чухам үүнд л Юй Сигийн яруу найргийн тунгалаг ахуй намрын сартай зүйрлэм бодь сэтгэлийн тод чанар үзэгдэнэм. Өөр нэгэн шүлэг “Урьд насны ерөөл” –д нь Саран цагаан хүлэг болоод үүлсийн дээгүүр дүүлэн нисэх авай. Далбаат хөлөг онгоцоор хөвөх агшинд нь давалгааг зүсэх дорнын цагаан салхи цэцэгсийн дэлбээг илбээд толь мэт хавирган саран мөрөн голд дураар наадах агшинг гайхалтай зурагласан буй. Үүнийг түүний өөрийн шүлэгтээ шигтгэсэн эрдэнийн шигтгээ мэт мөрөөр нь тайлбарлая.
Сарны гэрлээс эрдэнийн чулуу түүмүй.
Өдгөө бидний эрин үед мөр зэрэгцэн амьдарч, бүтээж, бясалгаж, сэтгэж, бичиж буй үзэг нэгт дорнын яруу найрагч Юй Сигийн монголд хэвлүүлсэн “Номин цэнхэр далай” хэмээх номын ертөнцөд аялахын зуур сэтгэлд зурсхийж, тэнгэрт гялсхийсэн гурван шад бодлоо хуваалцахад ийн буюу. Түүний шүлгүүдийг орчуулагч Д.Болдбаатар, М.Чимэдцэеэ, Ш.Цог, Г.Мэнд-Ооёо нар монгол хэлнээ гарамгай сайхан орчуулан буулгасныг талархан тэмдэглэе. Орчуулгын үнэт зүйлсийг Юй Сигийн шүлгээр зүйрлэвэл бас л сарны гэрлээс эрдэнийн чулуу түүх эрдэм ажгуу.
Ертөнц өөрөө агуу их туурвигч бөгөөд хамгийн том туурвил нь бол хүмүүн бидэн билээ. Хүмүүн бидэн өөр өөр газар орноо мэндэлж, өр өөр ёс суртахуунаар хүмүүжиж, өөр өөр хэлээр ярьдаг ч бидний зүрх сэтгэл, түүний үнэмлэхүйн мөн чанар нь үнэхээрийн адилхан буюу.
Уран зураач, хөгжмийн зохиолч, гэрэл зурагчин, яруу найрагч, гүн сэтгэгч хүн чухам ямархан нэгнийг нандигнан тэмүүлэн зорьж, альхан замаар бидэнтэй алхаж, юуг хэрхэн дуулна вэ? гэж бодох үнэхээр сонин бөлгөө.
Түнэр орчлонгийн хүн бүхэн төөрөг заяаны барилдлагатай
Түм буман урьдын явдал мэлмийн чанадад хадгалаастай…
Орчлон ертөнц энгүй уудам ч гэлээ
Огт үл таних харь хүн гэж нэгээхэн ч үгүй
Оддын чуулалд ч зөгнөл төрмүй…
Ямар ер бусын сайхан бодрол ухаан вэ? Төөрөг заяаны барилдлагатай болохоор харь хүн гэж нэгээхэн ч үгүй ажгуу. Өнөөдөр бид бие бие рүүгээ муухай харж, муу үг шидэлцэж, нэгнээ үзэн ядаж энд тэндгүй үл хүндэтгэл, үл ойлголцол байхад тэрээр бидэнд бид бол дэлхийн ээжийн хүүхдүүд, ах дүү амраг садан гэдгийг маань сануулан дуулжээ. Гудамжинд зөрөөд өнгөрсөн хүү ч тэр эмээ ч тэр миний л төрөл садан гээд боддоо. Ямар сайхан санагдана гээ? Хараад инээмсэглэн мэндлээд өнгөрнө. Цаашаа алхахдаа охиноо хөтөлсөн аавтай таарна. Тэд бид бас бие бие рүүгээ инээмсэглэн халуун дулаан харцаараа ярилцана. Тиймээ энэ дэлхийн хүн болгон надтай төөрөг заяаны гүн барилдлагатай, хүж барилдсан ахан дүүс. Бүгдээрээ ингэж үнэн сэтгэлээсээ бие биенээ бодвол манай цэнхэр дэлхий хайрын далайд умбаж энхжингийн орон болох болно.
Яруу найрагч Юй Сигийн бичсэнээр “мэнэрсэн мэлмийд мэнэрсэн үйл явдал л харагдах” учраас “мэлмэрсэн харцанд амраг хайрын роман харагдах” ажээ. Түүнийхээр хайр бол: “Өнөд эс бөхөх хутгийг олсон дэнлүү Үүрд эс живэх урагшлан хөвөх хүчит дарвуул” билээ. Яруу найрагчийн мэлмийд
Бүстэй хүүхэд тэнгэр баганадсан мод болохыг мөрөөснөм
Бүсгүй хүүхэд нарлаг хаврын цэцэг болохыг хүсэмжилнэм
Тэнгэр газрын хоорондох юм эмх замбараагүй атлаа нэг л хуультай
Тэнгэрийн хаяанаа долоон өнгийн үүлсийн үзэмж дунд
Төрсөн нутгийн хуучин гудамны гэрэл илүү өнгөлөг… харагдах бөгөөд ертөнцийн хамаг юмс харилцан шүтэлцэн оршдог хууль хийгээд долоон өнгийн үүлсийн үзэмж хэдий сайхан ч гэлээ төрсөн нутгийн гудамжнаа ёлтойх гэрэл түүнд илүү өнгөлөг тусах. Юй Сигийн яруу найраг бол бүхэлдээ түүний уран сэтгэлгээний хот мандал гэхээр ер бусын увидастай бөгөөд тэнд нь урин хаврын цэцэг мэт дэлбээлж байдаг ажээ.
Хоёр.
Эрдэнэсийн арлын орон Тайваны Жан Хуа хэмээх эртний тосгонд мэндэлсэн тэрээр бага залуудаа баруун эргийн Хуа ууланд арав гаруй жил буддын гүн ухааны ном судар бясалгаж хожмоо хүмүүсийн дунд буцан ирж соёл, боловсрол урлагийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг нэртэй соёл, яруу найргийн өргөөний эзэн болсон сонин үүх түүх түүний намтарт буй.
Жаал хүү одос үхрээ эрэн гэрээсээ холдон эрэлд гарчээ. “Сэтгэлээ хариулахуй” хэмээх арван бичил бүлэгтэй туурвил нь түүний өөрийнх нь амьдралын замналыг зугаатайяа хүүрнэсэн бичил түүх шиг санагдана. Дорно дахины гүн ухаанд нэвтэрч, улмаар өөрийн уран бүтээлдээ дорнын увидасыг шингээж, улмаар түүнийгээ өнөөгийн нийгэм суртахуунд хүртээмжтэй байдлаар бичсэн нь сэтгэл хэмээх одос үхрээ хэрхэн хайж олохын сэнхрүүлэг сануулга мэт ажгуу.
Одос үхэрээ эрсэн энэ өгүүлэмж нь өөрөө их сонин. Одос бол түүний уран бүтээлийн болоод сэтгэлгээнийх нь бэлгэдэл. Өөрийн сэтгэлээ танин мэдэх гэж гэрээсээ гараад аглагт очиж улмаар түүний хайгуул явсаар эрэлийн мухарт
Дэрсэн шаахайг элэгдтэл уул усаар яваад
Дэлхий дахинд хосгүй дияаны ёсыг ухвай хэмээн тайлагдана. Билиг билгүүн хийгээд бясалгалын дээд дияанд суралцаж улмаар оготор цамцаа ярж хот ороод олны тоосонд дарагдавч нүүр дүүрэн инээмсэглэн, харь хол арш хувилгааны далд эрдэмгүй ч хатангир модыг дахин амилуулж цэцэглүүлэхийг үзэж байна. Дияаны номыг бясалган ухаарсан хүнд олны тоосонд орсон ч дотор сэтгэл цэнгэлтэй тул нүд сэтгэл инээдээр бялхаж, заавал ч тэр аршын эрдэм гэхгүйгээр халуун сэтгэлээр ч хатангишсан модыг дахин ургуулж болохтой адил хамаг амьтаны сэтгэлийг ариусган цэнгүүлж буйгаа дүрсэлсэн мэтээ.
Өнгөрсөн жил шавар дээр гарсан галууны мөрийг
Өнөө өглөө дахин үзэхэд яахин олох билээ
Бие сэтгэл хоёр үнс шиг замхардаг хорвоод
Би өдгөө галууны мөрийг хайгаад яана вэ.
Нээрээ ч нэгэнтээ өнгөрсөн бүхэн агшин хоромтойгоо замхаран арилдаг болохоор тэр цаг үеийг дахин яаж барьж чадах билээ.
Юй Сигийн “Сэтгэлээ хариулахуй” хэмээх гүн сэтгэлгээ, яруу уянгын дууллын зургадугаар бүлгийг сийрүүлбэл:
Одосоо унаад гэрээ зорихуй
Одосоо унаж, сэтгэлийн хариулгаар яваа дияанч найрагч бээр долдугаар бүлэгт одсоо орхин гэртээ орох бөгөөд саран тэнгэрийн шатаар өгсөж харагдах ажээ. Энэ үеэс улбар наран унтах нойронд гүнээ автаж, улалжин овоохойн хатавчинд орхисон ташуур нь л хэвээрээ бөлгөө. Харин дияанч найм дахь бүлэгтээ “Хүмүүн ташуур одос бүгд хоосон чанартай”-г өгүүлж “Хөхөмдөг тэнгэрийн хязгааргүйг сэтгэлдээ яахин багтаах буй” хэмээн уг гарвалдаа эргэн ирэх бөгөөд
Ариун сүмд суухад гадаах зүйлс харагдахгүй
Алаг цэцэгс дэлгэрч ус зөнгөөр урссаар л ажээ.
Эцэст дияанч бээр орчлонгийн тоосонд гараа унжуулж “Алдах ч үгүй, бас олох ч үгүй”-н ухааныг ойлгон
Сэтгэл хэмээгчийн мөн чанар эзлэгдэх бодолгүй
Сэрж түүнийг сайтар ухваас хувилгаан чанар буюу
хэмээн дуулснаас үзэхүл сэтгэл гэдгийг эзлэж түрэмгийлж үл чадах бөгөөд гагц түүний чанарыг л таних чухал буюу. Дорнын саран дор сэтгэлээ дуулж хатангир мод дахин амилан цэцэглэхийг үзжээ. Чухамхүү яруу найраг бол сэтгэлээ таних, түүний хувилгаан чанарт шилжих хийгээд хатангир модыг цэцэглүүлэхийн эрдэм буюу.
Гурав.
Юй Сигийн яруу найрагт дорнын цагаан сар хөвж үзэгдэнэ.
Судар номноос гадна нандин эрдэнэ буй
Сунгар гарын дээр гэгээн саран мэлтийнэ
Түүнд гэгээн саран бол судар ном мэт нандин эрдэнэ ажээ. Тэрбээр сар хэрхэн тэнгэрийн шатаар өгсөхийг, бас сарны туулай нь сарны элч, энэрэл хайр, ид шидээр дүүрэн мөн чанар болохыг дуулна.
Сар туулайг гэрлээрээ дамжуулан хэвлийдээ тээсэн дорнын домог нь нигүүлсэхүй бодь сэтгэл болон гэгээрсэн билиг оюуныг оллоо гэсэн санааны төсөөлөл бөгөөд сарны гэрлээр өглөг хийгээд зовлонгоос гэтлэхүйг бэлгэддэг билээ. Сарны хэвлийд олдсон туулай сүүн цагаан гэрлээр нь дамжин тэнд очоод үеийн үед биднийг тольдон харсаар байдаг ажээ. Тэгвэл хүмүүн сарыг олж чадах аваас хамгийг гийгүүлэгч гэрлээр дамжин сансар огторгуйд дураар зугаацан аялж болох бус уу. Юй Си “Сарны туулайн домог” хэмээх шүлэгтээ энэхүү шидэт домгийг дияаны бясалгалын дээд оронд тольдон харж ийнхүү шүлэглэжээ
Сэтгэлийн минь цэвэр тунгалагийг
Сэрүүн намрын сартай л зүйрлэж болох буй заа
Чухам үүнд л Юй Сигийн яруу найргийн тунгалаг ахуй намрын сартай зүйрлэм бодь сэтгэлийн тод чанар үзэгдэнэм. Өөр нэгэн шүлэг “Урьд насны ерөөл” –д нь Саран цагаан хүлэг болоод үүлсийн дээгүүр дүүлэн нисэх авай. Далбаат хөлөг онгоцоор хөвөх агшинд нь давалгааг зүсэх дорнын цагаан салхи цэцэгсийн дэлбээг илбээд толь мэт хавирган саран мөрөн голд дураар наадах агшинг гайхалтай зурагласан буй. Үүнийг түүний өөрийн шүлэгтээ шигтгэсэн эрдэнийн шигтгээ мэт мөрөөр нь тайлбарлая.
Сарны гэрлээс эрдэнийн чулуу түүмүй.
Өдгөө бидний эрин үед мөр зэрэгцэн амьдарч, бүтээж, бясалгаж, сэтгэж, бичиж буй үзэг нэгт дорнын яруу найрагч Юй Сигийн монголд хэвлүүлсэн “Номин цэнхэр далай” хэмээх номын ертөнцөд аялахын зуур сэтгэлд зурсхийж, тэнгэрт гялсхийсэн гурван шад бодлоо хуваалцахад ийн буюу. Түүний шүлгүүдийг орчуулагч Д.Болдбаатар, М.Чимэдцэеэ, Ш.Цог, Г.Мэнд-Ооёо нар монгол хэлнээ гарамгай сайхан орчуулан буулгасныг талархан тэмдэглэе. Орчуулгын үнэт зүйлсийг Юй Сигийн шүлгээр зүйрлэвэл бас л сарны гэрлээс эрдэнийн чулуу түүх эрдэм ажгуу.
О.Мөнхнаран
2008.04.17
2008.04.17
Өдрийн Сонин,
Comments